Ty, krwawe dzieciństwo;
- autor: Michele Mari;
- tłumaczenie: Katarzyna Skórska;
- wydawnictwo: Czarne, 2024;
- kategoria: książka, literatura piękna.

Kiedyś byłem przekonany, że dziecięce wspomnienia całkowicie przepadły. Czasem gdzieś się przebijają jakieś przebłyski, ale na ile to prawdziwe wspomnienia, a na ile wyobrażenie o nich? Nie wiem. Lata lecą, zmienia się życie i nagle te wspomnienia zaczynają się budzić, pojawiać na nowo, a co najważniejsze znów wywołują emocje. Trawa znów ma zapach, krew z kolan smak.

Biedni w bogatym kraju. Przebudzenie z amerykańskiego snu;
- autor: Nicholas Kristof, Sheryl WuDunn;
- Wydawnictwo Czarne, Seria Amerykańska, 2022;
- kategoria: książka, reportaż, Stany Zjednoczone.


Od kilku już lat jestem fanem i czytelnikiem Serii Amerykańskiej Wydawnictwa Czarne. Przeczytałem zaledwie kilka pozycji, ale pomogły mi one rozumieć współczesną Amerykę i jej problemy. Z wszystkich tych pozycji wyłania się smutny obraz wielkiego kraju, który chyli się ku upadkowi. Jeśli nie macie czasu bądź chęci czytania wielu tomów o Stanach to możecie sięgnąć tylko do Biednych w bogatym kraju. Ten tom przedstawia wiele problemów współczesnych Stanów Zjednoczonych. Jakie to problemy? Narkomania nakręcana lekami, bezdomność, niskie płace, niesprawiedliwy podział dóbr prywatny system więziennictwa, fatalny system edukacji, rasizm. Wymieniać można długo, ale te wszystkie problemy są wzajemnie powiązane i póki co nie widać woli i możliwości by powoli je rozwiązywać. Wiele osób twierdzi, że amerykański system gospodarczy jest najlepszy na świecie. Niskie podatki i każdy może decydować o swoim losie.

Gulasz z turula;
- autor: Krzysztof Varga;
- Wydawnictwo Czarne 2008,
- kategoria: książka, literatura polska, eseje


Od około dziesięciu lat spędzam tydzień w roku na Węgrzech. Pamiętam, że jak byłem tam pierwszy raz to w przestrzeni publicznej dominowały dwa słowa Elado i Kiado (sprzedam i wynajmę). Kraj wydawał się być w totalnej ruinie, ale wszyscy byli życzliwie nastawieni do turystów (najlepiej niemieckich). Przez lata wiele się zmieniło, kraj wydaje się być w lepszej kondycji, ale czy Węgrzy są bardziej szczęśliwi? Nigdy nie zastanawiałem się mocniej nad węgierską historią a tym bardziej nad cechami narodowymi Węgrów.
Po przeczytaniu Gulaszu z turula wydaje mi się, że bardziej rozumiem węgierskie nastawienie do życia, do codzienności. Nawet jak wszystko się dobrze układa to gdzieś widać, a może bardziej czuć pewien sentymentalizm, pewną nostalgię. Może Węgrzy bardziej rozumieją, że życie, dobre chwile są bardzo ulotne, i że to się może szybko skończyć.

20 lat nowej Polski w reportażach według Mariusza Szczygła
- autor: Mariusz Szczygieł;
- Czarne, 2009;
- kategoria: reportaż, literatura polska.

Ten zbiór reportaży od lat stał w sypialni i czekał na przeczytanie. Przyznaję szczerze, że nawet nie pamiętam w jaki sposób wszedłem w jego posiadanie. Kupiłem? Dostałem? Znalazłem? Nie mam pojęcia, ale w końcu zabrałem się za lekturę i w sumie się cieszę, że jest to lektura po nastu latach od ukazania.

Czy żyjemy już w starej Polsce? Okrzepłej, dojrzałej, bez problemów? Tak by się mogło wydawać, ale po przeczytaniu przeglądu reportaży z lat dziewiędziesiątych i początku dwutysięcznych dochodzę do wniosku, że może i jest bardziej europejsko, bardziej kolorowo, ale pewne problemy pozostały.

Praca i inne grzechy. Prawdziwe życie nowojorczyków,
(Work and Other Sins: Life in New York City and Thereabouts)
- autor: Charlie LeDuff;
- Wydawnictwo: Czarne - 2021;
- seria: Seria Amerykańska;
- kategoria: literatura faktu.

Z czym kojarzy się Wam amerykański Nowy Jork? Pierwsze co mi przychodzi do głowy to: wieżowce, giełda, bogactwa, metro, World Trade Center. Większość skojarzeń jest bardzo pozytywna i myślę, że w tej materii nie odstaję od innych. LeDuff próbuje nam pokazać ciut inny Nowy Jork. To miasto, które gwałtownie się zmienia, a to sprawia, że wielu jego obywateli pracuje na te zmiany powyżej swoich sił. To robotnicy, którzy budują to miasto, za najniższe pensje, bez ubezpieczeń, bez perspektyw. Obok nich są starzy mieszkańcy miasta, którzy nie nadążają za roznącymi zmianami. Ich praca jest coraz mniej potrzebna, a miejsce zamiaszkania coraz bardziej przypomina zakazane dzielnice. Są też tacy, którzy przybyli do tego miasta w poszukiwaniu szansy na lepsze życie. Niektórym się uda, ale większość z nich dostanie od miasta solidną lekcję życia. Czasem ich widać w zaułkach ulic. To ludzie całkowicie żyjący w mieście, ale też poza systemem (bezdomni, uzależnieni).

Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku,
- autor: Zbigniew Rokita;
- seria: Sulina;
- Wydawnictwo: Czarne, 2021;
- kategoria: literatura polska, literatura faktu, Śląsk, NIKE

Urodziłem się Rudzie Śląskiej, wychowałem w Beskidach, a całe dorosłe życie mieszkam znów na Śląsku. Dlaczego o tym piszę? Pomimo życia spędzonego na Śląsku nigdy nie czułem się Ślązakiem. Nie znałem historii regionu, rodziny. Byłem, jestem człowiekiem, który nie myśli o swoich korzeniach. Ostatnio to zaczyna się zmieniać. Coraz chętniej poznaję historię, kulturę, zaczynam myśleć więcej o swojej tożsamości. Z większym podziwem patrzę na to co robi Łukasz Kohut - wytrwale i konsekwentnie mówi o Śląsku.

Nienawiść sp. z o.o. Jak dzisiejsze media każą nam gardzić sobą nawzajem, 
(Hate Inc.: Why Today's Media Makes Us Despise One Another); 
- autor: Matt Taibbi; 
- Wydawnictwo: Czarne, 2020; 
- Seria Amerykańska;
- kategoria: ameryka, literatura faktu. 

Podtytuł sugeruje nam, że mamy do czynienia z pozycją, która opisuje działanie współczesnych mediów. Nie jest to pełna prawda. W podtytule powinna znaleźć się informacja, że dotyczy to głównie relacjonowania ostatnich kampanii prezydenckich w Stanach Zjednoczonych. Jest też kilka ogólnych tez, które mają też bezpośrednie przełożenie na polski rynek medialny, ale znakomita większość to opis i analiza poszczególnych wątków pojawiających się podczas wyborów amerykańskiego prezydenta. Jakby tego było mało to autor często powołuje się na sytuacje, osoby, które dla polskiego odbiorcy mogą być kompletnie nieznane. Czytając Nienawiść sp. z o.o. często czułem się zagubiony w gąszczu nazwisk amerykańskich polityków (drugiego rzędu), dziennikarzy, felietonistów. Dla osób znających dużo mocniej realia amerykańskiego rynku to może być świetna, rozwijająca lektura lecz dla mnie najciekawsze, najbardziej zrozumiałe, były fragmenty, które opisywały funkcjonowanie mediów w szerszym kontekście. Czyli wstęp i druga połowa książki.

Nomadland. W drodze za pracą,
(Nomadland: Surviving America in the Twenty-First Century)
- autor: Jessica Bruder;
- seria: Seria Amerykańska;
- Wydawnictwo: Czarne, 2020;
- kategoria: Ameryka, literatura faktu.

Jessica Bruder - przez kilka lat badała środowisko amerykańskich nomadów. Swoje obserwacje, przeżycia i wnioski spisała i wydała w formie książkowej.

Mieszkają w samochodach, mniejszych, większych, czasem w przyczepach. Podróżują za możliwą dorywczą pracą. Od centrów logistycznych po prace przy zbiorach buraka cukrowego. Parkują gdzie się da, gdzie mieszkańcy nie przegonią, policja nie ukarze, gdzie jest stosunkowo bezpiecznie. Pomimo braku stabilizacji twierdzą, że są ludźmi wolnymi. Nie mają już domów, a co za tym idzie większości rachunków i konieczności spłaty kredytów hipotecznych. Nie mają też emerytur, albo mają je w minimalnej wysokości.

Królowie bajek. Opowieść o legendarnym studiu filmów rysunkowych;
- autorzy: Leszek K. Talko, Karol Vesely;
- Wydawnictwo: Czarne, 2020;
- kategoria: film, literatura faktu, literatura polska.

Pamiętam, jak kiedyś na studiach (w okolicach roku 2003) byłem w bielskim Studiu Filmów Rysunkowych w ramach zajęć na studiach. Zapamiętałem osobę, która nas oprowadzała i ze smutkiem w głosie mówiła, że studio czeka... czeka na dobry czas. Czeka aż coś się zmieni.. wtedy nie wiedziałem o czym była mowa, ale po latach rozumiem... ale o tym może za chwilę.
Królowie bajek to jedna z ciekawszych pozycji jaką ostatnio czytałem. Autorzy opowiadają historię SFR skupiając się na ludziach i pewnym fenomenie, ale jednocześnie oszczędnie operują datami. Nie próbują przytłoczyć czytelnika ogromem faktów, ale pokazują czym tak naprawdę było studio.

Początki były trudne jak u Disney'a. Wieczny brak środków, wiedzy, problemy lokalowe, ale była chęć robienia animacji. Pasja, która momentami wygrywała z partyjnym betonem (nawet w najtrudniejszych czasach PRL). Twórcy założyciele z trudem wiązali koniec z końcem. Często głodowali, ale jednocześnie świetnie się bawili pracując. Z czasem zaczęły przychodzić sukcesy. I trzeba tu zaznaczyć, że były to sukcesy międzynarodowe, które skutkowały mocnym dofinansowaniem studia. Serie Bolek i Lolek oraz Reksio były sprzedawane na cały świat (za dewizy), a to pozwoliło studiu realizować bardziej ambitne (autorskie) projekty, które zdobywały z kolei międzynarodowe nagrody. Do lat osiemdziesiątych studio się rozrastało, ale wśród pracowników nadal krążyła idea, że studio to rodzina.. Może i tak było, ale nawet w najlepszych rodzinach zdarzają się spory, różnice zdań, kłótnie czasem przeradzające się w wieloletnie okresy ciszy i urażonej dumy. Jak to w rodzinie. Prawdziwe problemy zaczęły po zmianie ustrojowej. Spadek zamówień, wolny rynek, zalew produkcji zachodnich sprawiły, że pracownicy SFR w Bielsku mieli coraz trudniej. Były próby reanimacji, ale wewnętrzne konflikty i brak szczęścia sprawiły, że studio powoli umierało. Z czasem umierali też założyciele. Niektórzy dramatycznie. Tych tragicznych okoliczności nie znałem wcześniej.

San Francisco. Dziki brzeg wolności;
- autor: Magda Działoszyńska-Kossow;
- Wydawnictwo: Czarne - 2020;
- seria: Seria Amerykańska;
- kategoria: literatura faktu, literatura polska.

Polubiłem Serię Amerykańską wydawnictwa Czarne. Tym razem na tapetę wziąłem San Francisco - miasto, o którym niewiele wiedziałem, a które cały czas przewijało się w popkulturze. Po lekturze wiem, że byłem (nadal jestem) strasznym ignorantem jeśli chodzi o amerykańskie miasta. Wszystkie mi się zlewają w jedno i mylę wiele informacji. Muszę więcej czytać, a przede wszystkim ostrożniej się wypowiadać.
San Francisco w oczach Działoszyńskiej-Kossow to miasto, w którym wiele rewolucji miało swój początek (bądź wokół niego). Była gorączka złota i nagły rozwój, później katastrofa (trzęsienie ziemi) i nowe budownictwo. Podczas II Wojny Światowej olbrzymi przemysł stoczniowy, który skutkował prawami dla kolorowych. Później rewolucja kulturowa, początki ruchów LGBT, aż do współczesnych czasów, kiedy to w mieście zaczyna być mocno odczuwalne sąsiedztwo doliny krzemowej. Nowe społeczeństwo nastawione na konsumpcjonizm, olbrzymie podwyżki cen i lawina bezdomności - ten ostatni problem dotyczy wszystkich amerykańskich miast.

Shitshow! Ameryka się sypie, a oglądalność szybuje,
(Sh*tshow!: The Country's Collapsing . . . and the Ratings Are Great)
- autor: Charlie LeDuff;
- Wydawnictwo: Czarne - 2019;
- seria: Seria Amerykańska;
- kategoria: literatura faktu.

Bogaci mają bogactwa a biedni dzieci

Druga książka przeczytana w ramach Serii Amerykańskiej. Przypadek trafił, że kolejny raz sięgnąłem po LeDuff'a. Tym razem dziennikarz opuszcza tematycznie rodzinne Detroit i w serii reportaży pokazuje nam współczesne Stany Zjednoczone. Kraj, który wydaje się być bardziej podzielony niż współczesna Polska. Granice podziałów są różne, ale wszystkie zapowiadają jedno... kraj się sypie i coraz trudniej szukać elementów, które mogłyby scalić społeczeństwo. Media, mimo iż dokumentują codzienne problemy, unikają nazywania rzeczy po imieniu. Liczy się tylko klikalność, oglądalność. Chwilowy sukces. Mamy protesty związane z zabójstwem czarnoskórego - tak, pokażmy to, ale nie nazywajmy problemu po imieniu. LeDuff słusznie zauważa, że Ameryka ma nie tylko problem rasowy, ale także klasowy. Wiele miast, regionów całkowicie już upadło, a niektóre to mają przed sobą. Ameryka zapłonie i zgaśnie.. może odrodzi się na nowo... pokazując nową wersję amerykańskiego snu.. kompletnie przemilczając fakt, że całe pokolenia umrą w skrajnej biedzie. To nie jest medialne, o tym się nie pisze.. wydawcy medialni też mają swoich właścicieli... w takim czasie prezydenturę obejmuje Trump, którego tweety są ważniejsze od reformy kraju. Zresztą kogo Amerykanie mieli wybrać? Clinton?

Klawisze,
(Carcereiros);
- autor: Drauzio Varella;
- seria: Reportaż (Czarne); 
- wydawnictwo: Czarne - 2016; 
- kategoria: literatura faktu, więzienie. 

Ostatnio polubiłem reportaże Wydawnictwa Czarnego. Nie żebym dużo ich przeczytał, ale sporo uwagi poświęcam im w napotkanych księgarniach - takie małe zboczenie. Klawisze to pozycja, którą kupiłem w taniej księgarni we Wrocławiu. Nazwy dokładnie nie pamiętam, ale wiem, że nie były to Tajne Komplety (może kiedyś o tym napiszę).

Varella jest znany z reportażu Ostatni krąg, w którym przybliża więzienną rzeczywistość w jednych z najbardziej znanych wiezień świata (Carandiru).
W drugiej książce przybliża nam więzienia widziane oczami brazylijskich strażników. Słabo opłacani, nieuzbrojeni, przemęczeni codziennie narażają życie próbując zapanować nad skazańcami w źle zaprojektowanych i zarządzanych zakładach karnych. Największym problemem jest drastyczne przeludnienie, a to sprawia, że osadzeni i strażnicy żyją w wielkim stresie. Nikt nie wie kiedy napięcie znajdzie ujście w krwawym buncie. To tylko kwestia czasu. Czy wśród ofiar będą mundurowi? Czy wkroczy policja wojskowa strzelając do wszystkich jak leci?

Detroit. Sekcja zwłok Ameryki; 
(Detroit. An American Autopsy);
- autor: Charlie LeDuff;
- Wydawnictwo: Czarne - 2015;
- seria: Seria Amerykańska;
- kategoria: literatura faktu.

Detroit - przykład amerykańskiego miasta sukcesu. Wielki motoryzacyjne zakłady i i bogactwo, które wszędzie było widoczne. Miasto, które dla wielu pracowitych ludzi było prawdziwą ziemią obiecaną Jednak Detroit to tez niewygodna historia (Ku Klux Klan) a obecnie przykład miasta, które gwałtownie umiera.
Symptomy pogarszającej się sytuacji były widoczne od wielu lat, ale dopiero kryzys z 2008 obnażył wszystkie miejskie problemy. Nieudolna władza, bezrobocie, zadłużeni ludzie, którzy uciekają w narkotyki, a z drugiej strony przemysł, który z dnia na dzień przestał działać. Z perspektywy czasu widzimy, że to miasto musiało upaść. Wszechogarniająca niekompetencja i łapówkarstwo sprawiły, że upadek był bardzo bolesny.
Niby gdzieś czytałem, o problemach tego miasta, ale nie miałem świadomości z jak głębokim kryzysem mamy do czynienia. Strażacy, który nie mają potrzebnego sprzętu, policja, która fałszuje statystyki by ludzie nie wpadali w panikę, i dzieci, które mają nosić papier toaletowy do szkoły. To problemy większości mieszkańców, ale władze i kadra zarządzająca koncernami nic sobie z tego nie robią. Nadal szastają kasą i skupiają się na chwilowych korzyściach. Tak jakby problem ich nie dotyczył.. a może tak było?

Bracia Sisters,
(The Sisters Brothers); 
- autor: Patrick DeWitt;
- Wydawnictwo Czarne, 2013;

Nie zwykłem pisać o książkach.. nie znam się na tym, nie potrafię ładnie ubierać swoich książkowych wrażeń w słowa. Zresztą co tu dużo ściemniać.. przez kilka lat bardzo mało czytałem, ale końcówka 2016 roku przyniosła pozytywne zmiany w tej materii.. nie są to wielkie zmiany, nadal niewiele pozycji, ale w końcu książki przestały mnie usypiać. Miałem spory problem z utrzymaniem skupienia. Powoli z tym walczę i ograniczam używanie telefonu. Powoli pozwalam sobie na odłożenie tego ustrojstwa na półkę na kilkanaście, kilkadziesiąt minut.. jest ciężko (syndrom uzależnienia), ale zaczynam odczuwać pozytywne skutki.

To teraz kilka słów o pierwszej przeczytanej pozycji w 2017 roku.